حل مسئله کاری است که ما هر روز انجام میدهیم. انجام این کار نیاز به انعطافپذیری، تدبیر و درجه خاصی از خلاقیت دارد. یکی از ویژگیهای مهم مهارت حل مسئله این است که شامل تعامل مداوم با محیط در طول فرآیند است.
در این فرآیند محیط را میتوان نهتنها بهعنوان منبع الهام برای ایدههای جدید، بلکه بهعنوان ابزاری برای تسهیل تفکر خلاق در نظر گرفت. در این مقاله قصد داریم به مهارت حل مسئله، که جزء 10 مهارت زندگی توصیهشده توسط سازمان بهداشت جهانی، WHO است بپردازیم. در ادامه با ما همراه باشید.
مهارت حل مسئله چیست؟
مشکلات میتوانند در کار و زندگی وجود داشته باشند، حتی اگر نمیدانید چگونه یک مشکل را برطرف کنید، میتوانید در وهله اول به این فکر کنید که چگونه این مشکل رخ داده است. سپس میتوانید با حفظ آرامش و از طریق راههای منطقی برای یافتن راهحلهای خوب استفاده کنید.
به این شیوه منطقی نگاه کردن به مسائل با دید روشن، حل مسئله میگویند .این میتواند یک راه عالی برای حل مشکلات باشد، آنهم بدون ایجاد مشکلات بیشتر، شایعات و…
چرا حل مسئله مهم است؟
زندگی همیشه مشکلاتی را به همراه خود دارد، از فهمیدن اینکه چرا تلفن شما کار نمیکند تا برخورد با یک مشتری اعصاب خورد کن در محل کار. دیگران میخواهند بدانند که شما چگونه با مشکلات برخورد میکنید، زیرا میخواهند مشکل را بهعنوان چالشی ببینید که اگر به روشی منطقی با آن برخورد کنید، میتوان بر آن غلبه کرد.
حل مسئله فرآیند مشاهده آنچه در محیط شما میگذرد است. شناسایی چیزهایی که میتوانند تغییر یا بهبود یابند. تشخيص چرايي وضع موجود و عوامل و نيروهاي مؤثر بر آن. توسعه رویکردها و جایگزینهایی برای تأثیرگذاری بر تغییر؛ تصمیمگیری در مورد اینکه کدام گزینه را انتخاب کنید؛ اقدام برای اجرای تغییرات؛ و مشاهده تأثیر آن اقدامات در محیط.
هر مرحله در فرآیند حل مسئله، مهارتها و روشهایی را به کار میگیرد که به اثربخشی کلی تأثیرگذاری بر تغییر کمک میکند و میزان پیچیدگی مسئله را تعیین میکند. انسانها از سنین پایین یاد میگیرند که چگونه مسائل ساده را حل کنند (یادگیری غذا خوردن، انجام حرکات هماهنگ و برقراری ارتباط) و با گذراندن زندگی فرد مهارتهای حل مسئله اصلاح، بالغ و پیچیدهتر میشوند که آنها را قادر میسازد تا مشکلات بیشتری را حل کنند.
حل مسئله هم برای افراد و هم برای سازمانها مهم است زیرا ما را قادر میسازد تا بر محیط خود کنترل داشته باشیم.
انواع مختلف مهارتهای حل مسئله
قبل از هر چیز لازم است درک خود را از مهارتهای حل مسئله، که هر تکنیکی است که به طور مداوم به شما کمک میکند، اصلاح کنید. برای این کار میتوانید کارهای زیر را انجام دهید. در ادامه، هر کدام را به تفصیل مورد بررسی قرار میدهیم:
- علل مشکلات را درک کنید
- غلبه بر بحرانهای کوتاهمدت
- استراتژیهایی برای حل مشکلات بلندمدت ایجاد کنید
- مشکلات را به فرصت تبدیل کنید
با رشد دانش خود در حوزه کاریای که دارید، میتوانید مشکلات را در نقش خود بهتر حل کنید. اما چند مهارت جهانی حل مسئله نیز وجود دارد که همه ما به آن نیاز داریم:
تعریف مشکل: درک عمیق یک مشکل از طریق تحقیق ، که منجر به راهحلهای بهتر میشود. تحقیقات میتواند شامل مصاحبه، خواندن کتاب و ایمیل، تجزیهوتحلیل دادههای مالی، جستجو در اینترانت سازمان شما و سازماندهی یافتههای شما باشد.
طوفان فکری: ایجاد تعداد بیشماری از راهحلهای جدید بهسرعت با استفاده از طوفان فکری امکانپذیر است. در طوفان فکری گروهی، به همه اجازه دهید تا ایدههای خود را بیان کنند. قدر همه ورودیها را بدانید و از انتقاد بپرهیزید. سپس، راهحلها را در گروههایی پیرامون موضوعات مشترک سازماندهی کنید.
تجزیهوتحلیل: استفاده از فرآیندهای فکری منظم برای ارزیابی هر راهحل ممکن. علاوه بر فهرست کردن هزینهها و مزایای آنها، میتوانید استدلال قیاسی، نظریه بازیها و قواعد منطق (از جمله مغالطات) را برای آنها اعمال کنید.
مدیریت ریسک: پیشبینی و تلاش برای اجتناب از جنبههای منفی راهحلهای کلیدی. تیم شما میتواند ریسکهای بالقوه را فهرست کند، احتمال هرکدام را ارزیابی کند، تاریخی را پیشبینی کند که در آن هرکدام ممکن است اتفاق بیفتند یا دیگر مشکلی نباشند، و راههایی برای کاهش این خطرات ابداع کنند.
تصمیمگیری: توانایی تصمیمگیری در مورد راهحل و حرکت به جلو با آن. پس از مدتزمان مناسب، تجزیهوتحلیل راهحلهای ممکن و بازخورد اعضای تیم، تصمیمگیرنده تعیینشده باید راهحلی را انتخاب و اجرا کند.
مدیریت احساسات: استفاده از هوش هیجانی بهمنظور بهبود توانایی خود و اعضای گروهتان در تفکر واضح. این مستلزم آن است که احساسات خود و دیگران را بشناسید، احساسات را مدیریت کنید و احساسات را به سمت کارهای مفید هدایت کنید.
مهارت حل مسئله در 8 قدم
در این بخش به بررسی روش حل مسائل در 8 قدم میپردازیم.
مرحله 1: مشکل را تعریف کنید
- مشکل چیست؟ سعی کنید همه چیز را روی کاغذ بیاورید. بدین شکل میتوانید خیلی دقیق و واضح، مشکل اولیه را بررسی کنید.
- چگونه مشکل را کشف کردید؟ اینکه شما چگونه این مشکل را کشف کردهاید اهمیت بالایی دارد. چون ممکن است جواب حل مشکل در همانجایی باشد که شما مشکل را کشف کردهاید.
- مشکل از چه زمانی شروع شد و این مشکل تا چه زمانی ادامه دارد؟ بررسی زمانبندی مشکلات به شما کمک میکند بهترین راهحلها را به دست آورید. گاهی راهحلها منسوخ میشوند و گاهی در زمان خاص، یک راهحل بهترین اثربخشی را دارد.
- آیا دادههای کافی برای کنترل مشکل و جلوگیری از انتقال آن به مرحله بعدی فرآیند وجود دارد؟ اگر بله سعی کنید بر اساس دادههایی که دارید، از پیشروی مشکل و عمیقتر شدن آن جلوگیری کنید.
رزرو جلسه مشاوره
شما می توانید با ارسال پیام در واتس اپ به راحتی وقت خورد را برای مشاوره حضوری ، آنلاین یا تلفنی رزرو نمایید
09055307278
مرحله 2: مشکل را برای خود روشن کنید
- چه دادههایی در دسترس شماست یا به آنها نیاز دارید تا مسئله بهصورت کامل برایتان روشن شود یا به درک کامل مشکل کمک کند؟
- آیا حل مشکل در این مقطع زمانی اولویت اصلی است؟ ممکن است در یک زمان واحد، چندین مشکل داشته باشیم. مسلماً اولویت با مشکلی است که بیشتر اولویت را دارد. نکته مهم این است که تمام تمرکز خود را برای حل یک مشکل بگذارید تا انرژیتان هدر نرود. اگر چندین مشکل دارید، اولویتبندی بهترین راهکار است.
- آیا منابع اضافی برای حل شدن مشکل مورد نیاز است؟ اگر بله، مشکل را به دیگران بگویید تا منابع مناسبی را پیدا کرده یا با تیم سازی قدرت بیشتری برای حل مشکل خود داشته باشید.
- وقتی مشکل کاملاً روشن شد باید آن را حل کنید. در این مرحله لازم است مطمئن شوید که مشکل برطرف شده است و به مرحله فرآیند بعدی که عمیقتر شدن آن است منتقل نمیشود.
مرحله 3: اهدافی را تعریف و تعیین کنید
- هدف نهایی یا وضعیت مطلوب آینده شما چیست؟ شما میخواهید با حل این مشکل به چه اهدافی دست پیدا کنید؟
- اگر این مشکل را برطرف کنید، پسازآن چهکاری انجام خواهید داد؟
- جدول زمانی موردنظر برای حل این مشکل چیست؟ اینکه شما یک جدول زمانی برای حل این مشکل داشته باشید هم مهم است و هم کارآمد. با تدوین یک جدول زمانی قادر هستید برای خود ضرب العجل تعیین کرده و در نتیجه تمامی نیروی خود را بدون اتلاف وقت، برای حل مشکل به کار خواهید برد.
مرحله 4: علت اصلی مشکل را شناسایی کنید
- علل احتمالی مشکل را شناسایی کنید. همه مشکلات یک یا چند علت بسیار پراهمیت دارند که در واقع مشکل حال، از آنجا نشاءت گرفته است. در نتیجه پیدا کردن علت اصلی مشکل، اهمیت بالایی در درک ابعاد مختلف آن خواهد داشت و به شما کمک میکند راهکارهای بهتری جهت حل آن به کار گیرید.
- علل ریشهای احتمالی مشکل را اولویتبندی کنید. با اولویتبندی علل ریشهای مسائل موجود میتوانید مشکل را بهتر شناسایی کرده و روشهای مختلفی جهت مقابله با آن به کار ببندید.
- چه اطلاعات یا دادههایی برای تأیید علت اصلی وجود دارد؟ شاید شما اشتباه میکنید. شاید واقعاً علت بروز مشکل کنونی چیز دیگری باشد. مورد حائز اهمیت وجود شواهدی است که تعیین کنند شما علت یا علل اصلی بروز مشکل را به خوبی شناختهاید.
مرحله 5: برنامهای جهت اقدام توسعه دهید.
- فهرستی از اقدامات لازم برای رسیدگی به علت اصلی و جلوگیری از رسیدن مشکل به دیگران ایجاد کنید.
- برای هر اقدام یک فرد اختصاص دهید یا اگر تمام پروسه حل مشکل بر عهده خود شماست، انرژی خود را برای حل آن تقسیمبندی کنید. باید همچنین جدول زمانی اختصاص دهید.
مرحله 6: برنامه اقدام را اجرا کنید
- اجرای برنامه اقدام برای رفع علت اصلی
- بررسی کنید که اقدامات انجام شده است، شاید چیزی از قلم انداخته شده است. همه چیز را بررسی کنید تا مطمئن شوید همه کارها را به خوبی انجام دادهاید.
مرحله 7: نتایج را ارزیابی کنید
- نظارت و جمعآوری دادهها
- آیا به اهداف تعریفشده در مرحله 3 رسیدید؟ اگر نه، سعی کنید دوباره فرآیند 8 مرحلهای را تکرار کنید.
- آیا عواقب غیرقابلپیشبینی وجود داشت؟ اگر اینطور است باید به دقت همه راهحلها را بررسی کرده و بهترین و کمهزینهترین راهحل را انتخاب کنید.
- اگر مشکل حل شد، فعالیتهایی را که قبلاً برای رفع مشکل اضافه شدهاند حذف کنید.
مرحله 8: سعی کنید به طور مداوم در حل مسئله بهبود پیدا کنید
- به دنبال فرصتهای اضافی برای اجرای راهحل باشید.
- مطمئن شوید که مشکل برنمیگردد و درسهای آموختهشده را با دیگران (همچون خانواده، همکاران، کارمندان و…) در میان بگذارید تا از بروز مشکل جلوگیری کرده یا دستکم به هنگام مواجهه با آن، بهترین عکسالعمل را نشان دهند.
- در صورت نیاز، فرآیند حل مسئله 8 مرحلهای را برای بهبود بیشتر مهارتهای حل مسئله تان تکرار کنید.
نتیجهگیری
حل مسئله یکی از مهمترین مهارتهایی است که هر انسانی باید آن را بداند. حل مسئله از کودکی تا پیری همراه ماست و با یادگیری آن میتوانیم راحتتر با مشکلات کنار آمده و آنها را بهصورت مؤثری حلوفصل کنیم. این را فراموش نکنید حل مسئله یک دانش است، اما تبدیلشدن آن به یک مهارت برای شما نیازمند وقت و انرژی است. پس تمرینات توضیح دادهشده را اجرا کرده و یک زندگی بهتر برای خود و دیگران بسازید.